Văn hóa đọc sách tại Đức

Thức lâu mới biết đêm dài: ở Đức món quà tặng nhau ý vị và phổ thông nhất sau hoa là “sách”, một loại “cảo thơm” rất được trân quí trong mọi nhà, trong đời thường. Đi thăm nhà ai, góc kín đáo cuối cùng được giới thiệu là tủ sách, nơi cuộc trò chuyện trở nên đậm. Có thể nói “đọc sách” và “có sách”, “giữ sách”, “bảo tàng sách” là nét đặc thù của đời sống văn hóa Đức, truyền thống cũng như hiện đại.

Leipzig Book Fair
Leipzig Book Fair

Đọc là một đòi hỏi, một nhu cầu của người Đức, cho nên không phải ngẫu nhiên mà một người Đức đã cách mạng kỹ thuật in sách vào thế kỷ thứ 15. J. Gutenberg (khoảng 1400–1468) trở nên một khái niệm về “sách” và viện Bảo tàng J.Gutenberg là một của quí của văn hóa Đức. Người Đức ham đọc, thích sách, sống với sách và bằng sách, buôn bán sách đến tận nơi, giàu có nhưng cũng thanh cao nhờ sách. Leibniz, I. Kant, Hegel, Fichte, Schiller, Nietzsche, Schopenhauer, J. W. Goethe, Thomas Mann, H. Hesse, Heidegger, Hôlderlin, M. Rilke, Bach, H. Bôll, Einstein, Heiselberg, Max Planck… để chỉ kể ra một số tên tuổi, đã là những người “bên đèn đọc sách” trước khi thế giới cầm trong tay và đọc sách của họ.

Quá khứ văn hóa đọc thật là lộng lẫy, không những ở Đức, hầu như chiếm độc tôn trên phương diện truyền thông và giáo dục một thời. Nhưng trong thời đại viễn thông và truyền thông điện tử, sự thoái hóa của văn hóa đọc đang được báo động. Bài viết này chỉ đưa ra vài nét khái quát về tình hình hiện tại của văn học đọc Đức trong cuộc khủng hoảng hiện nay. Và kết quả thật bất ngờ, cho thấy văn hóa đọc tại Đức vẫn còn nằm sâu trong truyền thống của nước này.

Emmerling cho rằng người đọc sách ở Đức đã có một môi trường thật thuận lợi cho sở thích cũng như đòi hỏi văn hóa. Người Đức chú trọng đến sách. Khuynh hướng cởi mở đến với sách gia tăng trong giới trẻ. 72% người trẻ thích sách, 31% rất yêu sách. Nhưng người Đức ngày nay không những thích học như Hôlderlin, họ cũng thích mua sách (họ giàu hơn Hôlderlin!).

Giá sách ở Đức không rẻ (trung bình một quyển sách thường của nhà xuất bản Suhrkamp từ 8- đến 15 Euro) nhưng người Đức sẵn sàng rút hầu bao ra mua sách vì họ biết sách là một hiện vật vượt thời gian, một công trình tri thức và lao động không những của tác giả mà còn của cả tập thể xã hội, sách là một kỷ vật của thời đại ta đang sống. Tôi chưa thấy người Đức nào đem sách ra gói hàng hay nhen lửa. 55% dân Đức đã mua ít nhất một cuốn trong vòng 12 tháng (tổng thể thu nhập năm 2002 lên đến 9,224 tỷ Euro). 16% người Đức sử dụng sách hàng ngày. Gần nửa dân số Đức (của 80 triệu dân) với quyển sách cầm trong tay ít nhất mỗi tuần một lần, 20% kia một tháng một đến 2 lần. Tuy nhiên khoảng 1/3 dân số đã ít hơn một lần cầm quyển sách trong tay trong một tháng. Đặc biệt trên trung bình đa số giới trẻ thích đọc sách.
Điều đó có nghĩa văn hóa đọc của Đức có tương lai.

———
* Tài liệu “Văn hóa đọc tại Đức”, Eugen Emmerling, do Viện Goethe phổ biến.

Bài viết liên quan